Vervolg literatuur

1981

- "Van cultuurbolwerk tot open-huis theater. Utrechtse stadsschouwburg bestaat volgende week veertig jaar". In: Utrechts Nieuwsblad, 29-08-1981, blz. 11

1986

- Bakker, Wim Henk, "Directeur maakte schouwburg tot een top-theater. Paul Verbist: harde werker en charmant gastheer". In: Utrechts Nieuwsblad, 25-02-1986, blz. 15

- Velden, Eric van der, "Menso Carpentier Alting nieuwe directeur stadsschouwburg". In: Utrechts Nieuwsblad, 19-04-1986, blz. 31

1988

- "Stadsschouwburg lanceert ingrijpend verbouwingsplan. Nieuw toneelhuis en uitschuif-tribune". In: Utrechts Nieuwsblad, 10-10-1988, blz. 1

1989

- "Schouwburg Utrecht wil jaar dicht voor renovatie". In: Utrechts Nieuwsblad, 27-04-1989, blz. 1,

- "Gemeente betrekt schouwburgplan in art. 12-aanvraag". In: Utrechts Nieuwsblad, 27-04-1989, blz. 11,

- "Uitbreiding van Stadsschouwburg op losse schroeven". In: Utrechts Nieuwsblad, 27-10-1993, blz. 1, 16

- "CDA: nieuw theater in plaats van verbouwing Stadsschouwburg". In: Utrechts Nieuwsblad, 09-11-1993, blz. 13

- "Rijkscommissie prijst verbouwingsplan van Stadsschouwburg". In: Utrechts Nieuwsblad, 11-12-1989, blz. 1

1990

- Velden, Eric van der, "Wethouder weigert contract te tekenen". In: Utrechts Nieuwsblad, 07-11-1990, blz. 1, 9

- Velden, Eric van der, "Hele zaak loopt waarschijnlijk met sisser af". In: Utrechts Nieuwsblad, 22-11-1990, blz. 17

- "Sponsorcontract schouwburg getekend". In: Utrechts Nieuwsblad, 22-11-1990, blz. 1, 11

1991

- "Utrecht belooft schouwburg nieuw toneel". In: Utrechts Nieuwsblad, 04-09-1991, blz. 17

- "Plafond boven balkon schouwburg op instorten". In: Utrechts Nieuwsblad, 05-09-1991, blz. 11

- Notulen Welstandscommissie, d.d. 29-10-1991, hierin: "Lucas Bolwerk 24, traforuimte tegen zijgevel Stadsschouwburg", blz. 2
(Gevraagd wordt de voorgestelde aanbouw te beoordelen, vooruitlopend op het totale renovatieplan. Een plaatsing los van de Schouwburg, zoals eerder door de commissie voorgesteld, wordt bedrijfstechnisch als niet acceptabel gezien.
De commissie acht het ongewenst het voorliggende voorstel, dat overigens qua materiaal en presentatie onder de maat is, te beoordelen, zonder het totaalplan te kennen. "Het gebouw geeft een verplichting." Het plan wordt aangehouden.)

1992

- Notulen Welstandscommissie, d.d. 28-01-1992, hierin: "Lucas Bolwerk 24, principe-aanvraag uitbereiding Stadsschouwburg", blz. 2-3
(De bespreking vindt op voorstel van de aanvrager plaats in de boven-foyer van de schouwburg, zodat ook ter plaatse gekeken kan worden. "Omdat het hier een Rijksmonument betreft en derhalve ook de Monumentencommissie hierover dient te oordelen, zijn voor een goede onderlinge afstemming voor deze vergadering tevens de leden van de sub. commissie Monumenten (Sluymer, Penders en Van Vliet) aanwezig. Verder zijn aanwezig de heren Kipp en Rampart namens de afd. Monumenten en dhr. De Visser namens DOW. Gastheer is de directeur van de Schouwburg, dhr, Carpentier-Alting, die van de gelegenheid gebruik maakt de leden rond te leiden en daarbij te overtuigen van de noodzaak van uitbreiding van podium en zij-toneel, kleedruimten en artistenfoyer." Hieruit volgt "dat de toneeltoren zowel in breedte als hoogte een forse vergroting dient te ondergaan. In het exterieur betekent dat een massavergroting van de toneeltoren van 3-5 m. in de hoogte en + 10 m. in de breedte." Carpentier-Alting acht de aanpassingen noodzakelijk, maar hij is doordrongen "van de zorgvuldigheid die bij de verbouwing van dit prachtige gebouw moet worden nagestreefd. Hij is daarbij van mening dat het hier evenwel geen onaantastbaar monument betreft, zoals volgens zijn opvatting het Rietveld-Schröderhuis wel is."
Architect Starreveld meldt dat de vorige behandeling door de commissie geleid heeft tot een geheel hernieuwde studie, uitgevoerd door architect Knippers. Deze geeft hierop een toelichting. Er zijn nu 2 varianten. variant A is in de 'stijl Dudok'. "Daarbij wordt het zuidelijke wandgedeelte grenzend aan de singel verlengd, waardoor tegenwicht wordt gegeven aan de vergrote toneeltoren. De oostelijke aanbouw bij de singel is in oppervlakte ongeveer verdubbeld door in twee lagen over het water te bouwen vanaf het souterrain-nivo. Daarboven is een extra laag aangebracht die terugspringt en binnen de projektie ligt van de huidige aanbouw.
variant B is een vrijere oplossing, die duidelijker laat zien wat oorspronkelijk is en was naderhand is toegevoegd. Het zuidelijke wandgedeelte aan de singel wordt verlengd, zoals in variant A. De oostelijke aanbouw blijft op souterrain-nivo gehandhaafd. Op de begane grond en de 1e verdieping is de noodzakelijke vergroting gerealiseerd door over het water uit te bouwen, uitgevoerd in afwijkend materiaal (glazen bouwstenen), en wordt gedragen door in het water geplaatste kolommen. De licht gebogen gevel volgt de beweging van de singelgracht. In deze variant blijft de singelbreedte visueel even breed als bestaand, doordat de uitbreiding aan de oostzijde hoog boven het water wordt gerealiseerd. In beide varianten is de toneeltoren vergroot in een massieve uitvoering, bekleed in de bestaande tegels. De hoogtetoename is door de architecten gelimiteerd tot 3 m., aangezien zij van mening zijn dat de gewenste 5 m. tot onaanvaardbare verhoudingen leidt. Het nieuwe trafostation aan de noordgevel is in beide varianten bescheidener van afmeting dan de vorige aanvraag, omdat de bestaande laagspanningsruimte (intern) iets vergroot wordt en gehandhaafd blijft. De nieuwe trafo kan daardoor in de uitbreiding van het zijtoneel worden opgenomen."
De voorzitter spreekt waardering uit voor de grondige heroverweging en de presentatie. "In beoordelende zin vallen twee hoofdlijnen te onderkennen. Sommigen zijn de mening toegedaan dat de noodzakelijke uitbreiding gevonden zou moeten worden in een vergroting van de bestaande volumes, zonder toevoeging van nieuwe bouwmassa's. Daaraan voldoen beide varianten niet. Een meerderheid van de aanwezige leden kan zich wel voorstellen dat extra bouwvolumes worden toegevoegd en tonen daarbij een voorkeur voor variant B, waarbij de nieuwe toevoegingen deel als zodanig in expressie herkenbaar zijn. Daarbij wordt evenwel gewezen op de thans aanwezige tweeslachtigehid, aangezien een deel van de uitbreidingen wel in stijl en materiaal zijn uitgevoerd als ware deze oorspronkelijk (uitbreiding zuidzijde en toneeltoren). [...]
Zeer algemeen is het gevoel dat de uitbreiding van de toneeltoren zoals thans wordt voorgesteld leidt tot een verstoring van de onderlinge verhoudingen en een lomp beeld oproept, met een negatieve uitstraling voor het singelgebied. Het vermoeden bestaat dat bij een andere wijze van uitvoering van de verbreding van de toneeltoren (andere expressie) een verhoging van 5 m. tot betere verhoudeingen leidt (slankheid)."
De voorzitter concludeert dat dit een fase is in een verdergaand studieproces. "Nieuwe voorstellen zullen noodzakelijk zijn om de commissie te overtuigen of een uitbreiding van dit monument tot een bevredigend resultaat kan leiden. "Ook wordt daarbij nog extra aandacht gevraagd voor de interactie met het noordelijke parkgebied dat thans nog te weinig aandacht heeft gekregen (zoals o.a. verwoord door dhr. Kipp, aanwezig namens de afd. Monumenten. Nieuwe voorstellen worden derhalve tegemoet gezien.
Plan aangehouden.")

- Notulen Commissie Welstand / Monumenten, d.d. 28-07-1992, hierin: "Lucas Bolwerk 24, principe-aanvraag uitbereiding Stasschouwburg", blz. 2-3
(De architect wil de veranderingen tussentijds bespreken. De commissie ziet hierin nog niet hoe dit proces tot een goed einde gebracht kan worden. "Ter vergadering komt de oplossing van het vraagstuk niet op tafel. De leden Singelenberg, Van Schijndel en Dekkers zullen zich namens de commissie nader met dit bouwplan bezig houden. De ontwerpers kunnen over een en ander contact opnemen met deze leden. Nieuwe ontwikkelingen worden afgewacht.")

- Notulen Commissie Welstand / Monumenten, d.d. 06-10-1992, hierin: "Lucas Bolwerk 24, uitbreiding Stadsschouwburg", blz. 2-3
("Tussen de architecten en enkele commissieleden (Dekkers, Singelenberg en Van Schijndel) zijn twee gespreksronden gehouden. Daarin is een zekere consensus ontstaan over de aanpak van het bouwplan. Het uitgewerkte resutaat daarvan wordt thans aan de commissie gepresenteerd in de vorm van een demontabele maquette.")

1993

- Notulen Commissie Welstand / Monumenten, d.d. 12-10-1993, hierin: "Lucas Bolwerk 24", blz. 2-3 (Van de kant van de Schouwburg is er behoefte aan een flinke uitbreiding, met name in de vorm van een forse toneeltoren aan de singelzijde. Namens de afdeling Monumenten geven J. Jansen en F. Kipp aan waarom die toren de compositie van de volumes, zoals Dudok die ontworpen heeft, verstoort. De sprekers worden bedankt voor hun inbreng, de beraadslaging zal in de volgende vergadering plaatsvinden.)

- Notulen Commissie Welstand / Monumenten, d.d. 26-10-1993, hierin: "Lucas Bolwerk 24", blz. 2 (De commissie", die nu niet alleen als Welstandscommissie oordeelt, maar ook als Monumentencommissie, spreekt waardering uit voor de zorgvuldige wijze waarop de architect een compromis gezocht heeft. "Desondanks komt zij na uitvoerige beraadslagingen tot de conclusie dat er een onoverbrugbare kloof gaapt tussen het programma van eisen, zoals de Schouwburg dat voor de gewenste uitbreiding opgesteld heeft, en de randvoorwaarden die volgen uit het gebouw als voorgesteld rijksmonument." De aanvraag voor plaatsing op de rijksmonumentenlijst moet daarom ingetrokken worden. De behandeling wordt opgeschort en de commissie zal haar advies uitvoerig toelichten in een brief aan het College van B&W.)

- "CDA: nieuw theater in plaats van verbouwing Stadsschouwburg". In: Utrechts Nieuwsblad, 09-11-1993, blz. 13

- "Uitbreiding van Stadsschouwburg oplosse schroeven". In: Utrechts Nieuwsblad, 27-10-1993, blz. 1, 16

- "Tribune in de schouwburg. Om niet achterop te raken". In: Utrechts Nieuwsblad, 27-10-1993, blz. 15 (In de grote zaal moet een hydraulische tribune komen)

1994

- Hoeve, J.A, van der & A.F.E. Kipp namens sector Monumenten gemeente Utrecht, Notitie Stadsschouwburg van Utrecht, Lucasbolwerk 24, 16-01-1994 [8 bladen]

- Notulen Commissie Welstand / Monumenten, d.d. 25-01-1994, hierin: "Lucas Bolwerk 24". (Het College van B&W heeft in een brief van 10-01-1994 gevraagd om een nadere onderbouwing van de brief van de Commissie van 23-10-1993. Er ligt nu een concept-antwoord ter bespreking voor, dat vandaag op het Stadhuis moet aankomen.
De heer Alting, directeur van de Schouwburg, geeft een toelichting: "Hij merkt onder meer op het merkwaardig te vinden dat het programma van eisen volgens de commissie aangepast moet worden aan het gebouw. Hij is van mening dat het gebouw aangepast moet worden aan het programma, dit gezien het ook door de commissie onderschreven belang van de bestaande functie. Indien deze functie zou vervallen ontstaat er ook een groot probleem voor het gebouw."
"Mevrouw Van Tilburg ziet in het concept een keurige uiteenzetting van de elementen die de commissie tot haar oordeel hebben gebracht." In laatste instantie neemt het College een besluit. Het programma van eisen past niet in deze jas. Met een aangepast programma kan de commissie een nieuw plan beoordelen.
"Terzijde vindt een discussie plaats over de houding van Dudok zelf tegenover zijn gebouwen. Tegen de suggestie dat de architect van reeds voltooide geestelijk afstand nam, brengt de heer Singelenberg in dat Dudok hem persoonlijk over deze schouwburg verzekerde: 'Wat ze er ook aan willen veranderen: ik moet het eerst goedvinden, tot de verf toe'."
De commissie stelt na enige wijzigingen in het concept de brief aan het College vast.)

- Brief d.d. 25-01-1994 van Commissie Welstand en Monumenten Utrecht aan het College van Burgemeester en Wethouders van Utrecht, Nadere briefwisseling m.b.t. Lucasbolwerk 24, Stadsschouwburg, [4 bladen].
De brief concludeert, na uitvoerige toelichting:
Welstandstoetsing: "Ten aanzien van het ontwerp, zoals gepresenteerd in de vergadering van 26 oktober 1993 en opnieuw op 25 januari 1994, is de Commissie op grond van bovenstaande overwegingen, na uitvoerige toetsing, van mening dat er geen sprake is van een ontwerp dat in relatie tot zijn omgeving aan redelijke eisen van welstand voldoet, de Commissie geeft derhalve een negatief welstandsadvies."
Monumententoetsing Lucasbolwerk 24: "Negatief monumentenadvies voor het gebouw, onder het voorbehoud dat, indien er bezwaren ingediend worden, er een heroverweging plaatsvindt."
Monumententoetsing de Stadsbuitengracht en het Singelplantsoen: "Negatief monumentenadvies voor de singel en het plantsoen, onder het voorbehoud dat, indien er bezwaren ingediend worden, er een heroverweging plaatsvindt."
Het Beschermde Stadsgezicht: "Negatief advies t.a.v. het Beschermde Stadsgezicht."
Gebruik: "Op grond van de Monumentenverordening wordt hierbij het gebruik van het monument meegewogen. Hoewel de gebruiksaspecten een groot cultureel belang vertegenwoordigen, moet geconstateerd worden dat deze niet opwegen tegen de aantasting van een belangrijk monument. Hierbij speelt een rol dat de functie van Schouwburg, een zeer wenselijke voor dit gebouw. Bij de beoordeling van één en ander heeft de Commissie het programma van eisen als een onaanvaardbaar gegeven geacepteerd. Indien in de toekomst sprake zou zijn van een wezenlijke aanpassing van dit programma van eisen kan een nieuwe situatie ontstaan, die de Commissie alsdan op z'n merites zal moeten beoordelen.
Indien het College van mening is dat de waarde van de Schouwburg als culturele instelling zo groot is dat aan het gewenste programma van eisen geen beperkingen op grond van monumentale overwegingen gesteld moeten worden, dan is de Commissie van mening dat het voor een verantwoorde planbeoordeling wenselijk is de minister mede te delen dat de aanvraag voor plaatsing op de rijksmonumentenlijst ingetrokken wordt. De beoordeling op grond van punt 2a vervalt dan."
Integraal eindadvies, waarin alle voorgaande aspecten vervat zijn:
"Aangezien zowel het welstandsadvies (met name door de dominantie van het vergrote objekt t.o.v. haar omgeving), als het monumentenadvies (zowel wat betreft het objekt op zichzelf als in haar context) negatief uitvallen, kan geen onduidelijkheid bestaan over een integrale negatieve advisering".

- "Nieuwbouw schouwburg ter discussie". In: Utrechts Nieuwsblad, 02-02-1994, blz. 14

- Huisman, Jaap, "Het monument moet ook bruikbaar zijn". In: Volkskrant, 16-02-1994, blz. 13

- Velden, Eric van der, "Te belangrijk om er door te jassen. Mogelijk uitstel verbouwing Stadsschouwburg". In: Utrechts Nieuwsblad, 19-02-1994, blz. 23

- Biesma, Hedde, "Uitbreiding van Stadsschouwburg mogelijk van glas". In: Utrechts Nieuwsblad, 24-02-1994, blz. 19

- Smith, Max, "Schouwburg tegen nieuw theater voor amusement". In: Utrechts Nieuwsblad, 26-02-1994, blz. 21

- Biesma, Hedde, "Van edel gebouw is hoerenkast gemaakt. Kunsthistoricus Singelenberg en architect Van Schijndel in debat over verbouwing Stadsschouwburg". In: Utrechts Nieuwsblad, 05-03-1994, blz. 21

- Biesma, Hedde, "Instemming over uitbreiding Stadsschouwburg". In: Utrechts Nieuwsblad, 09-03-1994, blz. 17

- Melkert, Hans, "Stadsbestuur achter compromis verbouw schouwburg". In: Utrechts Nieuwsblad, 06-04-1994, blz. 14

- "Vrees voor hoge kosten verbouw schouwburg". In: Utrechts Nieuwsblad, 29-04-1994, blz. 5

- "Theaterplan CDA krijgt geen steun". In: Utrechts Nieuwsblad, 03-05-1994, blz. 12

- Melkert, Hans, "Geld voor cultuur zorgt voor eerste scheurtje in coalitie". In: Utrechts Nieuwsblad, 07-05-1994, blz. 19

- Determeijer, Bert, "Utrecht wil schouwburg verbouwen". In: Utrechts Nieuwsblad, 20-05-1994, blz. 18

- Melkert, Hans, "Onduidelijkheid over macht raad. Nieuwe bestuurscultuur roept vragen op". In: Utrechts Nieuwsblad, 21-05-1994, blz. 17

- "Spectaculaire verbouwing trekt nu al aandacht uit buitenland". In: Stadsblad Utrecht (huis-aan-huisblad), 10-06-1994, blz. 1

Zie verder volgende pagina